B R S K O V O

PRVA FAZA ARHEOLOŠKIH I KONZERVATORSKIH ISTRAŽIVANJA

JU „Polimski muzej“ – Berane , u periodu od 18.oktobra do 15. novenbra, realizovao je prvu fazu istraživanja, na osnovu odobrenja Uprave za zaštitu kulturnih dobara Crne Gore.

U ovom periodu realizovana su istraživanja na istočnom dijelu utvrđenja, a obuhvaćena je zapadna kula i unutrašnjost utvrđenja u dužini od oko 12 metara. Radovima je bilo predviđeno da se oslobode arhitektonski ostaci kule(sa spoljašnje i unutrašnje strane) i istraži unutrašnjost fortifikacije, od zapadne kule do Rova br.I, otvorenogv 2009. godine.

U skladu sa projektom, istraživanja su otpočela sa oslobađanjem zapadne kule od  naslaga šuta, nagomilanih sa spoljašnje strane. Kula je izuzetno velika i dominira Gradinom, prečnika je od oko12,00 metara, a podignuta je na visočijem, kupastom uzvišenju. Sagrađena je od lokalnog laporastog kamena, oker i crvene boje. Nepravilni kameni blokovi slagani su u približno ravne horizontalne redove spojene krečnim malterom sa krupnijim rječnim agregatom. Spoljašnje zidno platno, sačuvano je u visinu od 0,70m, na sjevernoj do 1,50 metara na južnoj strani. U unutrašnjosti kule  je ispuna od lomljenog kamena, spojena malternim livom nejednake strukture (trpanac). Zidovi kule su otkriveni do prvobitne osnove brda – žutog glinoidnog naboja.

Na zapadnoj strani, utvrđenje je dosta usko, a korisna površina mu nije šira od 8,00 metara. Ova širina je vjerovatno uslovljena potrebama i konfiguracijom terena na kojem je podignuta. Naime, sama korisna površina Gradine je dosta uzana, a njene bočne strane se okomito spuštaju ka osnovi. Ako uzmemo u obzir da su bedemi široki 2,30 metara, jasno je da utvrđenje nije moglo biti šire izgrađeno, a li se zato, prateći konfiguraciju terena,  pruža se cijelom Gradinom, pa je dugo preko 119. metara.

Uklanjanjem sloja šuta, prosječne dubine 1,50m, unutrašnjost je ispražnjena do žutog glinoidnog sterila, prvobitnog stambenog perioda. Treba istaći da su mase bedema, u visini zahvata Sektora I, oslobođene i sa spoljašnje strane. Na ovaj način, sa spljašnje strane kule i bedema formirana je ravna platforma, prosječne širine od oko 5 metara.  Otkriveni bedemski zidovi, široki 2,30m, rađeni su od istog građevinskog materijala i u istoj tehnici kao i zidovi kule. Nepravilni kameni blokovi slagani su u dosta pravilne horizontalne redove spojene krečnim malterom sa krupnijim rječnim agregatom. Otkriveni sjeverni i južni bedemi su prislonjeni uz spoljašnje platno zapadne kule, a na spojevima, neznatno prošireni u osnovi, radi statičkog ojačavanja spoja. Bedemi su očuvani u visini, od 1,20  na sjevernoj  do 2,50 metara na južnoj strani i spoju sa kulom. Treba istaći da, humus i šut, nijesu uklanjani sa kruništa otkrivenih zidova radi njihove preventivne zaštite do sprovođenja adekvatnih konzervatorskih mjera.

Stambeni horizont, ili period korišćenja utvrđenja, manifestovan je sa nekoliko vatrišta formiranih u sloju sitne malterne rizle, prosječne debljine 10 do 15 cm. Pored itezivnog gara i tragova pepela, u ovom sloju nađeno je desetak odlivaka topljenog metala iz proizvod topljenja rude u rudniku brskovo. Odlivci su dosta teški i prekriveni plavičasto-zelenom patinom.

Pored ovih odlivaka nađeno je i nekoliko fragmenata kuhinjskih lonaca sa kratkim i blago razvraćenim obodom, rađenih od zemlje sa primjesama pijeska, mrke boje pečenja. U sloju građevinskog šuta, nađeno je jedno bronzano kalotasto dugme i jedan gvozdeni nož sa kratkim i širokim sječivom i trnom za učvršćivanje u korice.

U žutoj glinoidnoj osnovi unutar utvrđenja  jasno se  izdvajaju tragovi nekadašnje krečane i mušnica u kojim je pripreman malter za zidanje zidova utvrđenja.  Uz zapadnu kulu i južni bedem otkrivena je jedna mušnica, trapetastog oblika, dimenzija ………, dok se, duž sjevernog bedema, uočavaju tragovi još dvije, dosta nepravilne. Krečana, sa ostacima zaštitnog zida, otkrivena je u sjevernom dijelu, a oštećena je istražnim rovom I, iz 2009. godine.

Pored otkrivenih arhitektonskih ostataka nekadašnjeg utvrđenja, ova kampanja istraživanja potvrdila je neke ranije pretpostavke vremena eksploatacije srebra u rudniku Brskovo.

Naime, na spoljašnjoj, sjevernoj strani kružne kule, Na glinoidnoj prvobitnoj osnovi, nađen je jedan srebrni novac rimskog vladara Nerve (96-98 g.n.e.) Ovaj nalaz potvrđuje tezu da su Iliri aktivno rudarili i eksploatisali rudu srebra u Brskovu, a eksploatacija vjerovatno nastavljena   u vrijeme rimske dominacije.

Imajući u vidu vrijeme istraživanja i nemogućnost da se odmah pristupi izradi konzervatorskog projekta i sprovođenju konzervatorskim mjerama, odlučili smo da ne uklanjamo sloj trave i humusa sa otkrivenih kruništa zidova, jer će ovaj sloj obezbijediti punu zaštitu do realizacije konzervatorskih mjera planiranih 2015. godine.