ArheologijaRestauracija

CRKVA SVETOG JOVANA – CRNČA

Selo Crnča nalazi se na desnoj obali Lima, u pitomoj dolini rijeke Crnče koja se od ušća   pruža oko 3 kilometra uzvodno a  Banjski potok je dijeli na Gornju i Donju Crnču. Na kraju sela, uz Ivanjsku rijeku,  pod brdom Kovačice, nalaze se ostaci crkve Sv. Jovana. Crkva i konaci sagrađeni su na travnatom platou pored izvora mineralne vode i gotovo na kraju pitomih i ravnih livada koje se pružaju duž potoka ka Crnči i selu Raduliću. Ostatke crkve mještani su  otkrivali u dva navrata, 1922. godine i krajem prošlog vijeka,1990.godine. Ovi poslednji radovi obustavljeni su  jer su bili nestručni i bez dozvole. Uz prisustvo mnogobrojnih mještana i  blagoslov crkve, 13. 09. 2007. godine, otpočeti su radovi na sistematskim arheološkim istraživanjima ovog poznatog manastirskog kompleksa.

Capture

U periodu od 13. do 21. septembra. 2007. godine Polimski muzej je, zahvaljujući neočekivanom odzivu mještana, sproveo sistematska arheološka istraživanja građevinskih ostataka crkve sv. Jovana i dijela otkrivenih konaka.

 

Manastirski kompleks u Crnči, čine građevinski ostaci crkve Svetog Jovana i konaka koji se nalaze na sjevernoj strani crkve.

Crkva sv. Jovana je jednobrodna građevina na kojoj se jasno izdvajaju dvije građevinske faze.

  • Prvobitno je bila izgrađena prosta jednobrodna crkva dužine 10,80 i širine 6,97 metara, istočnim dijelom ukopana u blagu padinu platoa na kojem je podignuta. U crkvu se ulazilo sa zapada na vrata čija širina nije definisana dok se na istoku  nalazila polukružna apsida. Crkva je bila zasvođena poluobličastim podužnim svodom i pokrivena na dvije vode. Zidovi su rađeni od neobrađenog i djelimično priklesanog kamena slaganog u nepravilne horizontalne redove, spojene krečnim malterom sa krupnijim agregatom. Zidovi su široki od 0,95 do 1,10 metara a u visinu su očuvani od 0,25 na zapadnoj do 1,5 metara na južnoj strani crkve i 1,66 metara na dijelu luka apside.  Postoji velika vjerovatnoća da je prvobitni oltarski sto bio urađen od  grubo obrađenog kamenog bloka visine 1,35 metara pravougaonog presjeka ( 39 x 36 cm) nađenog prislonjenog uz južni zid đakonikona.
  • U kasnijoj obnovi i doziđivanju crkve, uklonjen je zapadni zid sa vratima  i skraćen do nivoa pilastara a podužni zidovi su produženi za oko 3 metra ka zapadu tako da je crkva dobila dužinu od oko  14 metara. Prislonjenim pilastrima na istočnoj strani, novoformirani unutrašnji prostor podijeljen je na tri nejednaka traveja: zapadni širine 2,38; istočni 1,65 i centralni 3,94. metra. Nad centralnim travejem podignuto je kube a u potkubičnom prostoru na sjevernoj i južnoj strani ugrađena su dva prozora tzv.bifore isklesane od bijelog mermera. U zapadnom traveju vršeno je i sahranjivanje pod velikim zaobljenim nadgrobnim pločama. Unutrašnjost crkve je izravnjana nabojem žutog glinoida pomiješanog sa sitnim škriljcem što je predstavljalo podlogu poda rađenog od pravilnih pravougaonih mermernih ploča. Sazidan je i novi oltarski sto od lomljenog kamena i  sitnijih blokokova, kvadratno obrađene, sige.

2

  • Konaci manastira izgrađeni su na sjevernoj steani crkve. Čine ga djelimično otkriveni ostaci objekta koji se nalazi ukopan u padinu brda, na oko 10 metara sjeverno od crkve, a koji se pruža ka sjeverozapadu. Zidovi podrumskih prostorija široki su 7 metara, i otkrivene u dužini od oko 11 metara, rađeni su od djelimično priklesanog kamena slaganog u tehnici suhozida dok su spratni djelovi po svoj prilici rađeni od drveta, takozvane bondručke konstrukcije. Očigledno je da su konaci podignuti kada i prvobitna mala jednobrodna crkva, vjerovatno prije pada Polimlja pod turskom vlašću. Manastir je vjerujemo stradao negdje oko 1455. godine ili nešto kasnije. U drugoj fazi crkva sv. Jovana dobija saborni karakter, vrši se njena obnova i proširenje, a oko nje se formira groblje krajem XV i početkom XVI vijeku pa je i na prostoru nekadašnjih konaka vršeno sahranjivanje.

Formiranjem nekropole oko crkve Sv. Jovana nestaju elementi nekadašnjeg manastirskog kompleksa ( zidovi porte, konaci) a prostor oko crkve prilagođava se novoj namjeni i finkciji saborne srkve za Gornju i Donju Crnču, Raduliće ,Ivanje i za druga sela i zaseoka koja gravitiraju ovom prostoru.

7

Komentariši