G R A D I N A – ROŽAJE

SISTEMATSKA ARHEOLOŠKA ISTRAŽIVANJA

Faza I

   Javne Ustanove Polimski muzej – Berane i  Zavičajni muzej – Rožaje, sprovele su „Sistematska arheološka istraživanja na Gradini u Rožajama”. Radi se o građevinskim ostacima fortifikacija koje su prvi put snimljene 2012. godine, prilikom Rekognosciranja teritorije Opštine Rožaje, za izradu karte kulturnih dobara ovoga kraja. Gradina se  nalazi na sjevernom obodu rožajske kotline, neposredno iznad Ganića krša i lijeve obale rijeke Ibar.  Ovom moćnom i krševitom uzvišenju moguće je prići samo sa zapadne strane dok se preostale, strmo obrušavaju ka koritu rijeke.  Izduženog je i nepravilnog oblika, približnih dimenzija 120 x 50 metara,  a svojim položajem dominira rožajskom kotlinom na južnoj, i industrijskom zonom „Zeleni“ na sjevernoj strani. Svojim položajem dominira prostorom tako da predstavlja svojevrsni prirodni refugijum. Na zapadnoj, strmoj strani, neposredno ispod oboda platoa, podignut je moćan odbrambeni bedem čiji su ostaci vidljivi na terenu. Na sjevernom dijelu gradine jasno se uočavaju rovovi i ukopana mitraljeska gnijezda koja su podigli Italijani tokom II svetskog rata.

Na južnoj strani otpočeta su istraživanja otvaranjem kvadrata koji obuhvataju unutrašnjost utvrđenja, bedemski zid i dio slojeva van utvrđenja. Uglavnom se radilo u slojevima mrke i braonkaste zemlje sa rijetkim pokretnim arheološkim materijalom. Naravno, neposredno ispod plitkog sloja humusne zemlje otkriveno je krunište moćnog odbrambenog zida širokog 1,80 metara.

Radi zaštite otkrivenog bedemskog zida odlučili smo da na relativno malom prostoru otkrijemo krunište zida, radi tehničkog snimanja, jer sloj humusa štiti zid od neminovne destrukcije. U relativno plitkom i homogenom sloju zemlje (0,60 -1,00m) otkriven je jedan horizont ili kulturni sloj podizanja i relativno kratkog korišćenja utvrđenja.

Na južnoj strani otkriven je  zid u dužini od 3,80 metara,  koji se na istočnoj strani završava na strmim i okomitim liticama. Rađen je od lomljenog kamena (sa jednim licem)‚ slaganog u dosta pravilne horizontalne redove. Širok je 1,00 metar a sačuvan je u visini od 0,50 metara (2 do 3 reda kamena). Relativno je tanak i kratak jer je izgrađen na samoj okomitoj i nepristupačnoj litici pa je očigledno imao funkciju da definiše prostor unutar utvrđenja, a manje je imao zaštitnu funkciju. Ovaj južni zid je pod oštrim uglom spojen sa zapadnim bedemskim zidom koji nesumljivo ima odbrambenu funkciju jer je širok 1,80 metara. Rađen je u istoj tehnici, od lomljenog kamena složenog u relativno pravilne horizontalne redove spojene čvrstim krečnim malterom. Zid je sačuvan u visini od 0,70m, na južnoj strani do gotovo 1,20 metara u kva. B2 i B3. Prilikom gradnje bedema iskopan je temelj zidova do stjenovite osnove a sa unutrašnje strane otkriveni su njegovi ostaci, u vidu kanala širokog 0,20 metara, koji se pruža duž unutrašnjeg lica bedemskog zida. Kanal je bio ispunjen malternim šutom i nije sadržavao materijal na osnovu kojeg bi mogli utvrditi vrijeme podizanja bedema

Otkriveni bedemski zid je praćen u dužinu od 32 metra a radovi su obustavljeni na mjestu gdje se nalazila isturena polukružna kula.

Kao sto smo već istakli konstatovan je svega jedan stambeni horizont ili vrijeme korišćenja a vjerovatno i vrijeme podizanja ovog utvrđenja. Na relativnoj dubini od oko 0,50 metara, unutar utvrđenja i gotovo u nivou temeljnog rova, otkriven je tanak sloj mrke i pepeljaste zemlje sa rijetkim keramičkim materijalom. Uglavnom se radi o fragmentima lonaca rađenih na vitlu, od zemlje sa primjesama pijeska, mrke i tamnosive boje pečenja. Radi se o loncima za kuvanje sa kratkim razgrnutim i profilisanim obodom za smještaj poklopca. Po pravilu ovi lonci su na ramenu ukrašeni sa dvije ili tri horizontalno urezane i paralelne linije. U jednom slučaju rame lonca je ukrašeno nepravilnim kružnim otiscima.

Relativno mali broj arheološkog materijala nađenog na Gradini upućuje na činjenicu da je utvrđenje građeno u jednom vremenskom periodu kada su pojačane aktivnosti pljačkaških pohoda i upada sa prostora Prevalisa koje haraju našom teritorijom. Utvrđenje je izgrađeno radi zaštite okolnog stanovništva.