Prilikom iskopa kanala za postavljanje cijevi atmosferske kanalizacije u ul. 3.januara u Bijelom Polju, otkriveni su ostaci sahranjenog pokojnika. O nalazu je izviještena Uprava za zaštitu kulturnih dobara koja je svojim rješenjem, broj UP/I 03-736/2017-3, od 29.08. 2017. godine, preporučila obavezan arheološki nadzor. Radovi su nastavljeni do 13.10. 2017. godine, kada je bilo jasno da se ne radi o usamljenom grobu već o dijelu nekropole formirane oko čaršijske džamije – Hadžidanuše. Poznato je da se džamija nalazila na prostoru dječjeg igrališta, a da je ista uništena 1944. godine, prilikom savezničkog bombardovanja. Poslije rata, prostor je uklopljen u razvojni plan Bijelog Polja a ostaci džamije i groblje prekriveno zemljom i novim gradskim sadržajima. Bilo je jasno da dalje radove treba nastaviti u okviru zaštitnih arheoloških istraživanja kako bi se ljudski ostaci adekvatno dokumentovali i bili sahranjeni na odgovarajuće mjesto. Istraživanja je preduzela JU Polimski muzej u Beranama, u skladu sa Rješenjem Uprave za zaštitu kulturnih dobara, br. UP/I 02-736/2017 -17 od 20.09.2017.godine
Istraživanja su realizovana u periodu od 20.09. do 30.09.2017. godine sa stručnim timom od četiri člana i 10 fizičkih radnika.
Po uklanjanju asvalta i putnog naboja u dužini od 55,00 metara, u zapadnom dijelu kanala otkrivene su kamene konstrukcije nekadašnjih grobova (mezara). Ove konstrukcije predstavljaju grobna obeležja formirana na površini zemlje, od ploča zelenkastog škriljca. Ploče su postavljene nasatice tako da formiraju pravougaonu konstrukciju nad grobom koja je obeležavala grob i sprečavala osipanje zemlje. Ova obeležja su otkrivena na dubini od oko 0,90 metara u odnosu na kotu asvalta.
Kamene konstrukcije nekadašnjih mezara
U istočnom dijelu kanala ova grobna obeležja su uklonjena prilikom postavljanja putnog naboja za nekadašnju kaldrmu puta. Međutim, na osnovu manjih komada ploča zelenkastog škriljca, moglo se ustanoviti da se nekropola pruža u dužini od 30,00 metara. Otkrivene konstrukcije u zapadnom dijelu kanala su tehnički snimljene a potom je pristupljeno ručnom iskopu zemlje, u otkopnim slojevima prosječne debljine od 0,10 m. Na sistematskom otkrivanju osteoloških ostataka sahranjenih pokojnika učestvovali su i radnici gradske gasalhane.
Imajući u vidu da se kanal pruža pravcem istok – zapad bili smo prinuđeni, radi otkrivanja groba u cjelini, da na kanalu formiramo proširenja ka sjeveru i jugu. Takvih proširenja je bilo šest na južnoj strani dok smo na sjevernoj morali vršiti ukopavanje i praćenje osteoloških ostataka. Tačnije, na sjevernoj strani otvorenog kanala pruža se jedna od glavnih vodovodnih cijevi za vodu, rađena od azbestnih vlakana i svako njeno otkrivanje moglo je dovesti do pucanja i potapanja prostora istraživanja. Potkopanih proširenja na sjevernoj strani je bilo deset.
Svi otkriveni ostaci pokojnika nađeni su položeni na leđa u opruženom stavu sa orijentacijom jugozapad – sjeveroustok. Ruke pokojnika su položene uz tijelo sa opruženim šakama. Otkriveni su osteološki ostaci 32 sahranjena pokojnika, s tim što su numerisane i posebno nađene lobanje. Naime, u skladu sa obredima sahranjivanja u islamu, poslije 40 godina može se vršiti sahranjivanje na mjestu ranije sahrane. Nesumljivo je da su prilikom sukcesivnog sahranjivanja prikupljeni osteološki ostaci starijeg pokojnika a iste ostavljene u raci novog ukopakopa.
Na najmanjoj dubini, u prosjeku od 0,80 metara otkriveni su osteološki ostaci osmoro djece, starosne dobi od dvije do dvanaest godina. Ovi osteološki ostaci otkriveni su u zapadnom dijelu istražna površine. Naposredno ispod njih, na dubini od 1,00 do 1,20 metara otkriveni su ostaci starijih osoba, različite starosne dobi.
Stanje očuvanosti otkrivenih ostataka sahranjenih pokojnika
Svi pokojnici su sahranjeni u sloju žute ilovače koja je, usled kiselosti uticala na osteološke ostatke koji su nađeni u dosta lošem stanju. Kosti su trošne i porozne i teško ih je sačuvati u cjelosti. I pored toga, poslije formiranja grobnog kartona, pažljivo su pakovane u tipske kutine i predate radnicima Gasalhane. Radovi su obustavljeni na prosječnoj dubini od 1,90 metara u odnosu na kotu asvaltnog puta.
Osnova kanala po uklanjanju sahranjenih pokojnika
Proširivanjem kanala i njegovim produbljivanje uklonjeni su svi osteološki ostaci sahranjenih pokojnika ugroženih trasom buduće atmosferske kanalizacije. Zaštitnim arheološkim istraživanjima sistematski su otkriveni ostaci 32 sahranjene osobe, a po formiranju adekvatne dokumentacije ovi ostaci su podignuti i adekvatno zbrinuti.
Zaključno sa 30. septembrom stvoreni su uslovi za nastavak izgradnje kišne kanalizacije u ulici 3.januara u Bijelom Polje.